Flexibilisering en zelfstandigen: waar hebben we het over?
Woorden in opkomst in de Nederlandse politiek: zelfstandigenproblematiek en flexibilisering. Daarbij blijkt al snel de verwarring over begrippen als flexwerker, zelfstandige, flexibele schil en zzp’er. Zo blijft regelmatig buiten beschouwing dat de flexibele schil ook flexprofessionals in vaste dienst (van bijvoorbeeld detacheringsbedrijven) bevat. En van de term zzp’er bestaat niet eens een formele definitie. Verder zijn de cijfers over flexwerken vaak gestoeld op verschillende aannames en uitgangspunten of voor meerdere interpretaties vatbaar. Daar kunnen we dus maar beter voorzichtig mee zijn. Laten we eerst de relevante begrippen eens op een rijtje zetten.
Werknemers met een vaste arbeidsrelatie zijn de werknemers die een vast dienstverband hebben voor een vast aantal uren. De opdrachtgever/werkgever moet loonbelasting, premies volksverzekeringen, premies werknemersverzekeringen en de inkomensafhankelijke bijdrage Zorgverzekeringswet (loonheffingen) inhouden en afdragen. Het CBS rekent tot deze groep ook personen met een tijdelijk dienstverband voor minimaal een jaar en personen met de afspraak dat ze bij goed functioneren in vaste dienst komen.
Werknemers met een flexibele arbeidsrelatie (flexwerkers) zijn de uitzend-, oproep- en invalkrachten en alle overige werknemers die geen vast dienstverband hebben of niet voor een vast aantal uren in dienst zijn. Het aandeel werknemers met een flexibele arbeidsrelatie op de werkzame beroepsbevolking nam toe van 12% in 2001 tot 16% in 2012. Hoeveel werknemers met een flexibele arbeidsrelatie er nu precies zijn heb ik echter nergens kunnen terugvinden.
Een flexibele baan is een arbeidsovereenkomst waarin de arbeidsduur varieert tussen een overeengekomen minimum en maximum aantal uren per week. Tot de werknemers met een flexibele baan worden gerekend uitzendkrachten, oproepkrachten en mensen met een nulurencontract of een min/max-contract.
De flexibele schil omvat alle flexibel ingezette medewerkers. Dit is de buitenste schil van een onderneming die meeveert met de ontwikkelingen en marktomstandigheden. Hoe een flexibele schil er precies uitziet, verschilt per onderneming.
Flexibele arbeid omvat volgens de ABU nuluren- en oproepcontracten, tijdelijke contracten, payrollen, contracting, zzp en uitzenden. Het aandeel flexibele arbeid in Nederland bedraagt volgens het UWV op basis van de polisadministratie 34 procent. Op basis van CBS-gegevens uit de Enquête Beroepsbevolking (EBB) zou dit 17 procent zijn.
Contracting is een vorm van werk of een opdracht aannemen. De contractor (opdrachtnemer) neemt een concrete opdracht aan met een helder omschreven eindresultaat voor een vaste prijs en levert daarvoor de mensen.
Bij payrolling geeft een bedrijf zijn juridisch werkgeverschap uit handen en treden de werknemers in dienst van een payrollorganisatie.
Een zelfstandige is een persoon met als (hoofd)baan het verrichten van arbeid voor eigen rekening of risico in een eigen bedrijf of praktijk of in een zelfstandig uitgeoefend beroep. Zelfstandige zijn beoefenaars van een economische activiteit, zonder enige gezagsverhouding met betrekking tot de keuze van deze activiteit, arbeidsomstandigheden en prijsafspraak. In 2013 waren er volgens het UWV 1,4 miljoen zelfstandigen.
Zelfstandige zonder personeel - Volgens Stichting ZZP Nederland zijn er in Nederland ca. 0,8 miljoen zzp’ers actief: 10% van de werkzame beroepsbevolking. Ongeveer driekwart van de zelfstandigen zonder personeel biedt eigen arbeid, kennis en vaardigheden aan, een kwart verkoopt producten. Zzp’ers kunnen hun vangnet voor ziekte, arbeidsongeschiktheid en hun oude dag naar eigen inzicht regelen. Er zijn voor hen geen werknemersverzekeringen zoals de Ziektewet, wel kunnen ze gebruik maken van kinderbijslag en AOW. Ook is er een aparte uitkering voor zwangere zzp’ers en bijstand. De Belastingdienst acht iemand zzp’er als meer dan 1.225 uur per jaar aan de eigen onderneming besteed wordt: meer dan 25 uur per week.
Freelancers – Met freelancers worden meestal zelfstandige professionals in de zakelijke dienstverlening bedoeld. Een freelancer is vrijwel altijd een zzp’er, maar een zzp’er is niet altijd een freelancer.